Η Θεία Λειτουργία - Το Μυστήριο των Μυστηρίων

Η Θεία Ευχαριστία δεν είναι απλώς ένα από τα επτά μυστήρια της Εκκλησίας μας, αλλά είναι το κατ΄ εξοχήν μυστήριο της Εκκλησίας μας, είναι το μυστήριο των μυστηρίων. Κάθε μέρα οι άνθρωποι κάνουν πολλά και διάφορα έργα. Μα το πιο σπουδαίο και το πιο μεγάλο που γίνεται στον κόσμο είναι η Θεία Λειτουργία, η συνέχιση του Μυστικού Δείπνου που τέλεσε ο Χριστός. Αυτό είναι ένα μοναδικό προνόμιο που έδωσε ο Θεός μόνο στους ανθρώπους, καθώς ούτε οι άγιοι Άγγελοι μπορούν να τελέσουν την θεία Λειτουργία.Λειτουργία θα πει δημόσιο έργο, δηλ. έργο για το λαό του Θεού, που γίνεται για το λαό και από το λαό. Δεν λειτουργούν μόνοι τους οι Ιερείς της Εκκλησίας αλλά κάθε φορά ο λαός του Θεού, μαζί με τους Ιερείς, που έχουν τη χάρη της ιεροσύνης, τελούν την Θεία Λειτουργία, συνιερουργούν. Το μυστήριο της Ευχαριστίας το σύνεστησε ο Κύριός μας το τελευταίο βράδυ της επιγείου παρουσίας Του στη διάρκεια του Μυστικού Δείπνου.Όταν έλαβε στα χέρια Του το ψωμί, το ευλόγησε και το μοίρασε στους μαθητές Του, λέγοντας «λάβετε φάγετε, τούτο μου εστί το σώμα …» (Ματθ. 26, 26), και μετά έλαβε στα χέρια Του το ποτήρι με το κρασί, το ευλόγησε και το πρόσφερε να πιούν οι μαθητές λέγοντας «πίετε εξ αυτού πάντες, τούτο εστί το αίμα μου…» (Ματθ. 26 , 28). Τα ιερά λόγια συμπλήρωσε ο Κύριός μας με την βαρυσήμαντη προτροπή «τούτο ποιείτε εις την εμήν ανάμνησιν» (Λουκά 22, 12).Η θ. Ευχαριστία τελείται στο όνομα του κανονικού επιχωρίου επισκόπου.Ευχαριστία που δεν τελείται στο όνομα του δεν έχει σωστικά αποτελέσματα. Γι΄ αυτό σε κάθε θ. Ευχαριστία που δεν παρίσταται ο επίσκοπος, ο Ιερέας οφείλει να μνημονεύσει το όνομά του κι ακόμη να χρησιμοποιήσει το «αντιμήνσιο» με την υπογραφή και την ευλογία του επισκόπου.Ακόμα η θ. Ευχαριστία πρέπει να τελείται από κανονικό Ιερέα, που έχει κανονική ιεροσύνη (τον Ιερέα της ενορίας μας) και με την παρουσία, τη συμμετοχή του λαού.Η Εκκλησία προσεύχεται για όλο τον κόσμο, τελεί όμως το κατ’ εξοχήν Μυστήριο της, τη Θεία Λειτουργία, μόνο για τους πιστούς. Μόνο οι βαπτισμένοι δικαιούνται να συμμετάσχουν στη Θ. Ευχαριστία. Ο Αγ. Ιωάννης ο Χρυσόστομος τονίζει «γνωρίζω ότι πολλοί από μας πλησιάζουν την Ιερή αυτή τράπεζα εξ αιτίας της συνήθειας αυτής της εορτής. Θα έπρεπε βέβαια να μην ξεχωρίζουμε τις εορτές όταν χρειάζεται να κοινωνήσουμε, αλλά να καθαρίζουμε τη συνείδηση και μετά να πλησιάζουμε τη Ιερή θυσία». Συμμετέχουμε στη Θ. Λειτουργία μόνο όσοι πιστεύουμε στη Αγία Τριάδα, με ορθόδοξο τρόπο. Γι΄ αυτό και κάνουμε προηγουμένως την ομολογία της πίστεως με την απαγγελία του συμβόλου της πίστεως, του «πιστεύω», που είναι προϋπόθεση της συμμετοχής μας στο κοινό ποτήριο.Άλλη προϋπόθεση συμμετοχής στη Θ. Λειτουργία και ιδιαίτερα στη θεία Κοινωνία είναι η αγάπη, η καταλλαγή και η συγχωρητικότητα. Ο Κύριος λέγει «εάν όταν πας να προσφέρεις το δώρο σου στο θυσιαστήριο, και εκεί θυμηθείς ότι ο αδελφός σου έχει κάτι με σένα, άσε το δώρο σου μπροστά στο θυσιαστήριο, και πήγαινε πρώτα να συμφιλιωθείς μα το αδελφό σου και τότε έλα να προσφέρεις το δώρο σου» (Ματθ. 5 23-24). Γι΄ αυτό και πριν την αγία Αναφορά, δηλ. πριν την ευλογία του άρτου και του κρασιού και τη μεταβολή τους σε Σώμα και Αίμα Χριστού, δίδεται σε όλους μας το παράγγελμα «αγαπήσωμεν αλλήλους ίνα εν ομονοία ομολογήσωμεν».
Η συμμετοχή μας στη θεία Κοινωνία.Πόσο συχνά πρέπει να κοινωνούμε;
Η συχνή θ κοινωνία είναι δικαίωμα αλλά και καθήκον κάθε συνειδητού χριστιανού, ύστερα βέβαια από την κατάλληλη προετοιμασία. Στα αρχαία χρόνια οι χριστιανοί κοινωνούσαν καθημερινώς, όπως μας πληροφορούν οι «Πράξεις των Αποστόλων», ένα από τα βιβλία της Καινής Διαθήκης. Αργότερα, κατά τον 4ον αιώνα, ο Μέγας Βασίλειος γράφει ότι οι χριστιανοί επί των ημερών του κοινωνούν τέσσερις φορές την εβδομάδα, δηλ. κάθε Κυριακή, Τέταρτη, Παρασκευή και Σάββατο (επιστολή 39). Και ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, πολλούς αιώνες μετά, καθορίζει να κοινωνούν συχνά οι πιστοί. Δεν είναι λοιπόν σωστή η γνώμη και η τακτική αρκετών χριστιανών σήμερα, που ισχυρίζονται ότι πρέπει να κοινωνούν μία ή δύο φορές το χρόνο. Η θ. Λειτουργία τελείται κάθε φορά για να κοινωνούν οι πιστοί και όλα τα πνευματικά αθλήματα, η εξομολόγηση, η νηστεία, η προσευχή, ο πνευματικός εν γένει αγώνας κάθε πιστού, στόχο έχει την κορυφαία στιγμή της θ. Λειτουργίας, που δεν είναι άλλη από το «Μετά φόβου Θεού, πίστεως και αγάπης προσέλθετε».
Πόσο να νηστεύουμε πριν κοινωνήσουμε;
Το θέμα της νηστείας πριν από τη θ. Κοινωνία απασχολεί πολλούς χριστιανούς και περιβάλλεται από μεγάλη σύγχυση. Ο καθένας έχει την γνώμη του, που την πιστεύει, και πολλές φορές δεν θέλει να την αποχωριστεί, ακόμα και όταν είναι λανθασμένη.Οι ιεροί κανόνες της Εκκλησίας μας δεν επιβάλουν νηστεία προ της θείας Κοινωνίας, όμως και δεν την απαγορεύουν. Επομένως, αν κάποιος θέλει να νηστεύει πριν κοινωνήσει, αυτό φυσικά δεν απαγορεύεται.Όμως το καλύτερο για τα θέματα αυτά είναι να ζητούμε την γνώμη του ειδικού, του Ιερέα-Πνευματικού. Θα πρέπει βέβαια να κάνουμε την εξής διευκρίνιση: Οι χριστιανοί που τηρούν τις καθιερωμένες από την Εκκλησία νηστείες όλο το χρόνο, που εξομολογούνται και αγωνίζονται να ζουν χριστοκεντρικά, μπορούν να κοινωνούν–πάντοτε με τη σύμφωνη γνώμη του Πνευματικού τους- χωρίς ιδιαίτερη νηστεία.Συνηθίζεται η αποχή αφ΄ εσπέρας αρτύσιμης τροφής, σε καθέναν που την επόμενη ημέρα θα κοινωνήσει.
Οι καθιερωμένες νηστείες της Εκκλησίας μας όλο τον χρόνο, πολύ σύντομα είναι:
-οι Τετάρτες και οι Παρασκευές όλου του έτους, εκτός των καταλύσιμων ημερών,-η νηστεία των Χριστουγέννων, 40ήμερος από 15 Νοεμβρίου έως τα Χριστούγεννα, στην οποία επιτρέπεται η κατάλυση του ψαριού,-η νηστεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, από την Καθαρά Δευτέρα έως το Πάσχα,-η νηστεία του Δεκαπενταύγουστου, από 1ης έως 15ης Αυγούστου-η νηστεία των Αγίων Αποστόλων, από τη Δευτέρα μετά την εορτή των αγίων Πάντων έως την 29η Ιουνίου,-η νηστεία της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού (14 Σεπτεμβρίου), της παραμονής των Θεοφανείων (5 Ιανουαρίου), της αποτομής της κεφαλής του Τιμίου
Προδρόμου (29 Αυγούστου).
Καθώς πλησιάζει η ώρα της θείας Κοινωνίας.
-Η Αγία γραφή και οι άγιοι Πατέρες της Εκκλησίας μας μιλούν για την προετοιμασία εκείνου που πρόκειται να κοινωνήσει. Και αυτή ποια πρέπει να είναι;- Περισυλλογή και συγκέντρωση της σκέψης στο Μυστήριο, κατά τη λειτουργική προτροπή «πάσαν την βοιωτικήν αποθώμεθα μέριμναν»- Ανάγνωση της Ακολουθίας της θείας Μεταλήψεως. Είναι κάποιες προσευχές προπαρασκευαστικές για τη θεία Κοινωνία, που τις διαβάζουμε αφ΄ εσπέρας στο σπίτι μας, και μας προετοιμάζουν να δεχθούμε το Σώμα και το Αίμα του Χριστού.- Καθαρισμός του σώματος. Πλενόμαστε, βάζουμε καθαρά ρούχα και πηγαίνουμε στην εκκλησία.
Παραθέτουμε και τις εξής πρακτικές οδηγίες:
Πρέπει να προηγείται η συμμετοχή μας στη θεία Λειτουργία. Είναι λυπηρό και ανάρμοστο να έρχονται χριστιανοί να κοινωνήσουν και να μην έχουν ακούσει ούτε το «κύριε ελέησον»! Σε αρκετούς Ναούς τελείται και β΄ Θ. Λειτουργία για να καλύψει ανάγκες των σημερινών χριστιανών. Την ώρα της θ. Κοινωνίας κάθε πιστός μπαίνει στη σειρά του, χωρίς να σπρώχνει ή να βιάζεται, με ευλάβεια, και καλό και ευγενικό είναι να προσφέρουμε τη θέση μας στις μητέρες με τα μωρά καθώς και στους γέροντες. Φθάνοντας μπροστά στο Ιερέα κάνουμε το σταυρό μας και παίρνουμε από τον προηγούμενο πιστό το «μάκτρο», το κόκκινο πανί το οποίο τοποθετούμε στο πηγούνι μας. Αμέσως λέμε το όνομά μας ευκρινώς για να το ακούσει ο Ιερέας, ώστε να το μνημονεύσει όταν θα μας κοινωνεί. Ανοίγουμε καλά το στόμα μας και περιμένουμε τον Ιερέα να βάλει στο στόμα μας τη «λαβίδα», το κουταλάκι, με τη θεία Κοινωνία. Αμέσως μετά, και με ανάλογη προσοχή, σκουπιζόμαστε στο στόμα με το μάκτρο, το οποίο παραδίδουμε στον επόμενο χριστιανό. Και, κάνοντας το σημείο του σταυρού, αποσυρόμεθα στη θέση μας έως ότου τελειώσει η θ. Λειτουργία.Καλό θα είναι οι μητέρες που κοινωνούν μικρά παιδιά να τα κρατούν αγκαλιά και μάλιστα από την δεξιά πλευρά τους, να ακινητοποιούν τα χέρια του μωρού για την αποφυγή δυσκολίας, και αν αναγκάζονται να βάζουν «πιπίλα» στο μωρό, να την πλένουν στο σπίτι με νερό και με αυτό το νερό να φτιάχνουν το επόμενο γάλα, δείχνοντας έτσι το σεβασμό αλλά και την ανάλογη ευσέβεια.
Ο εκκλησιασμός μας:
Ο Ναός είναι χώρος ιερός. Σε αυτόν μπαίνουμε για να προσευχηθούμε κατά την διάρκεια της Θ. Λειτουργίας ή της δημόσιας λατρείας ή και μόνοι μας σε άλλες ώρες. Η λέξις «ναός» προέρχεται από το ρήμα «Ναίω», δηλ. κατοικώ, και σημαίνει τον χώρο όπου κατοικεί ο Θεός. Γι΄ αυτό και κάθε χριστιανικός Ναός παρομοιάζεται με τον ουρανό και την εκεί επικρατούσα τάξη. Ο υμνωδός της Εκκλησίας αναφωνεί «Εν τω ναώ εστώτες της δόξης σου, εν ουρανώ εστάναι νομίζομεν…»Για την είσοδο και την παραμονή σου στον Ναό, καλό θα είναι να έχεις υπόψη σου τα εξής :Ο ιερός Ναός είναι χώρος μόνο για λατρεία και προσευχή. Μπαίνεις με σιωπή και βγάζεις το καπέλο σου αν φορείς, σε ένδειξη σεβασμού. Το πρώτο που κάνεις είναι να κάνεις το σταυρό σου με ευλάβεια. Παραλαμβάνεις το κερί σου και το ανάβεις στο κατάλληλο χώρο, το μανουάλι, με προσοχή, κάνοντας και πάλι το σταυρό σου και προσκυνώντας την εικόνα στο προσκυνητάρι. Πηγαίνεις στη θέση σου χωρίς να συζητάς ή να κάνεις θόρυβο και κάθεσαι σε στάση ευλαβείας. Δεν είναι στάση ευλαβείας το σταυροπόδι! Κοιτάζεις μπροστά σου, χωρίς να περιφέρεις το βλέμμα σου στο ποιος μπαίνει ή βγαίνει και αφοσιώνεσαι στη λατρεία και στην ατομική σου προσευχή.
Πώς πρέπει να στεκόμαστε μέσα στην Εκκλησία;
Πολλοί χριστιανοί μας διερωτώνται πότε πρέπει να κάθονται και πότε να είναι όρθιοι στην εκκλησία και έχουν δίκιο γιατί δεν τους έχει γίνει η σχετική λειτουργική αγωγή. Και έτσι είναι φυσικό να κάθονται όταν δεν πρέπει ή και να είναι όρθιοι όταν μπορούν να κάθονται.
Επιγραμματικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι μπορούμε να καθόμαστε:α) Στα «Ειρηνικά». Όταν ο Ιερέας ή ο Διάκονος εκφωνεί το «Εν ειρήνη του Κυρίου δεηθώμεν…» μέχρι και τη μικρή είσοδο, δηλ. την έξοδο του ιερού Ευαγγελίου από την πλαϊνή θύρα του αγίου Βήματος.β) Στο «Δύναμις», στον Απόστολο και αμέσως μετά το Ευαγγέλιο. Δύναμις είναι η ώρα κατά την οποία ο ψάλτης ψάλλει αργά το «Άγιος ο Θεός …». Και λίγο μετά. κατά την ώρα που αναγιγνώσκεται το αποστολικό ανάγνωσμα. Μετά το ευαγγέλιο εκφωνούνται τα «Ελέησον ημάς ο Θεός…» όπου και πάλι επιτρέπεται να καθόμαστε.γ) Στο χερουβικό ύμνο. «Χερουβικό» είναι ο αργός εκείνος ύμνος, που λέγεται λίγο πριν γίνει η μεγάλη είσοδος, πριν «βγουν τα άγια». Είμαστε όμως όρθιοι τη στιγμή που ο Ιερέας βγαίνει στην Ωραία Πύλη για να θυμιάσει τις εικόνες και τον λαό.δ) Στα «Πληρωτικά». Είναι οι εκφωνήσεις εκείνες που λέγονται αμέσως μετά τη μεγάλη Είσοδο. «Πληρώσωμεν την δέησιν ημών τω Κυρίω….» και μέχρι το σύμβολο της πίστεως, το «Πιστεύω …», που καλό είναι να το απαγγέλλουμε όλοι μαζί οι χριστιανοί.ε) Στα δεύτερα «Πληρωτικά». Είναι οι εκφωνήσεις εκείνες που λέγονται μετά από την ευλογία του λαού από τον Ιερέα «Και έσται τα ελέη του μεγάλου Θεού …» μέχρι και την απαγγελία του «Πάτερ ημών», που και πάλι καλό είναι να το απαγγέλλουμε όλοι μαζί οι χριστιανοί.Στ) Μετά το «Πρόσχωμεν τα άγια τοις αγίοις» και μέχρι τη φράση «Μετά φόβου Θεού, πίστεως και αγάπης…».Σε όλη την υπόλοιπη ώρα της Θείας Λειτουργίας στεκόμεθα όρθιοι, με ευλάβεια μεγάλη.